11 Oca 2012

KEKEMELİKTE SINIF ÖĞRETMENİNE DÜŞEN GÖREVLER

1.       Çocuğu kekeme diye damgalamayınız. Siz damgalarsanız o da kendini kekeme görmeye başlar. Oysa damgalanmadığında çocuk bu dönemi kendiliğinden tehlikesizce atlatabilir.
2.       Çocuğun konuşması üzerine aşırı titizlik göstermeyiniz. Onu sakin dinleyiniz. Endişeden uzak olunuz. Çocuk bir şey söylemek istediğinde acele ve telaşa kapılmadan, söyleyebileceği kadar zaman ve fırsat veriniz.
3.       Çocuğu konuşmada acele ettirmeyiniz. Sizin ve diğer arkadaşlarının iyi, sabırlı dinleyiciler olduğunu çocuk hissetsin.
4.       Hiçbir zaman çocuğa “Dur, acele etme”, ”Yeniden başla”, ”Önce derin bir nefes al” gibi uyarılarda bulunmayınız. Bütün bu uyarılar onun dikkatini konuşması üzerine toplamasına neden olur. Bu da zararlıdır.
5.       Çocuk konuşurken onun dudak devinimlerine değil gözünün içine bakınız.
6.       Sınıfta rahat bir hava yaratınız. Çocuklarınız sıkılmasın, sinirleri gerilmesin. Böylesi havadan kekeme çocuk daha çok yararlanır.
7.       Sınıfta hızlı konuşmaktan, askerce emirler vermekten sakınınız.
8.       Sıkı disiplinden kaçınınız. Alayı ve acı şakaları disiplin yolu olarak kullanmayınız.
9.       Çocukla samimi ve candan ilgilenin. Ona sevgi ve sevecenlik gösteriniz.
10.   Çocuktan yapamayacağı kadar çok şey beklemeyiniz.
11.   Sınıf içinde çocuğun güven ve mutluluk duyacağı önlemleri alınız.
12.   Sınıf kekeme çocuğa karşı olan tutumunu kontrol ediniz. Kekemeye gülmemelerini, alay etmemelerini söyleyiniz. Bunu kekeme çocuk sınıfta yokken yapınız. Çocuğun şimdiki konuşmasının böyle olduğunu, fakat kısa zamanda onun da düzgün konuşmayı kazanabileceğini, özellikle eğer ona gülmeden, sakin biçimde dinleyerek yardım ettiklerinde, bu güçlüğü daha kolay yenebileceğini sınıfa anlatmak gerekir. Fakat bu konuda öğretmenin tutumunun en iyi örnek olacağını unutmamak gerekir.
13.   Sınıf ta şiir okunur ya da sözlü anlatım çalışmaları yapıldığında kekeme için özel önlemler alınız. Ezber ödevi verilecekse bunun çocuğun durumuna uygun, kısa ve kolay olmasına dikkat edilmesi gerekir. Çocuğun bu etkinlerdeki başarısı görülüp beğenilmelidir.
14.   Sınıfta yapılacak koro çalışmaları, toplu söylenen diğer müzik çalışmaları, ritmik etkinlikler kekeme için yararlı olur. Bunun için böylesi çalışmalara olabildiğince yer verilmesi iyi olur.
15.   Çocuğun başarılı olduğu, iyi yaptığı işlerle kendini sınıfa kabul ettirmesine yardımcı olunuz, bunun için fırsatlar hazırlayınız.
16.   Sınıf yapılan küme çalışmalarında ona iyi görevler veriniz.
17.   Kişisel kusurlarını azaltmaya yardım ediniz ve bu konuda gereken önlemleri alınız.
18.   Çocuğun yanında başkalarıyla onun kusurları, özellikle konuşma özrü hakkında konuşmayınız.
19.   Ona bazı özel ödevler veriniz. Konuşma ödevi, okul müdürüne ya da bir yetişkine, yandaki sınıf öğretmenine iletecek haber, oradan aldırtacak bir şey için görevlendirme gibi.
20.   Aile iyi tanıyın, onlarla işbirliği yapınız. Sizin okulda yapmaya çalıştığınızı onlar evde yıkmasınlar. Gerekli önlemleri birlikte alınız. Evde eksik kalan yanları okulda siz tamamlamaya çalışınız.
21.       Kekeme, kekemelik, kekeleme gibi sözcükleri kullanmaktan sakınınız. Bunun yerine çocuk kekelerken ne yapıyorsa onu kullanınız. Tekrar, uzatma, irkilme gibi.
22.       Onun konuşmasını olduğu gibi kabul ediniz. Siz kabul ederseniz çocuk kendisinin de kabul eder, konuşma için sinirlenmez, konuşma kaygısı geliştirmez. Öte yandan bu tutumunuz sınıftaki diğer öğrencilere de örnek olur. Onlar da arkadaşının kekeme konuşmasını daha kolay kabul eder ve anlayışla karşılarlar.
23.       Çocuğun en az kekelediği durum ve koşulları saptayınız. Sınıf bu gibi durumlarda onu konuşturunuz.
24.       Çocukla problem hakkında konuşunuz, kekelediği ve kekelemediği zamanlarda onun olumlu-yeterli ya da yetersiz yönlerini bulunuz. Sonradan bunlardan yararlanarak özlendirici önlemler alınız.
25.       Çocuğa kendi problemini gülmece açısından görüp ele almasından yardımcı olunuz. Çocuk kendi kekemeliğine kendisi gülebilmeli. Eğer çocuk kekemeliği için çok duyarlı davranmazsa arkadaşlarının onunla daha az alay edeceğini anlamalı. Böyle davrandığı, yani kekemeliğine duyarlı olmadığı, kızdığı sürece arkadaşları ona gülmeyecek, o arkadaşlarıyla birlikte gülecektir. Çocuk bu olgunluğa getirilmeli.
26.       Çocuk kekelemeden konuştuğunda farkına varınız ve beğeninizi belli ediniz. Yalnız beğeninizi belli ederken bazı hususlara dikkat ediniz. Kekelemeden yaptığı konuşma için “Aferin can, çok güzel ve düzgün konuştun.” demek beğeniden çok “Eskiden hiçte iyi konuşamıyordun ya da diğer zamanlardaki konuşmaların berbattı” anlamına gelebilir. Bu bakımdan sadece “Çok iyi pekala.”demek yeterli olur. Hatta konuşmasını memnunlukla karşıladığınızı gösterir bir bakış bile yeterli bir beğeni kazanır.
27.       Konuşurken çocuk belli bir tutulma gösterirse, çocuğun dikkati hemen başka tarafa çekilmeli. Böylece çocuk tutulduğunun bilincine varmadan diğer etkinlik içine girmiş olur. Öte yandan konuşmada o belirli bir seste takılıp kalmaktan da kurtulmuş olur.
28.       Sınıfta çocuğa bazı özel haklar tanıyınız. Özellikle sözlü çalışmalarda bazı kolaylıklar sağlanmalı. Gönüllü olarak şiir, monolog söylemesine izin verilmeli. Yazılı ödev hazırlayıp sunmada da aynı kolaylık düşünülmelidir.
29.       Çocuk konuşurken bir sözcük ya da seste tutulursa onu tamamlamak için yardım etmeyiniz. Kendisi tamamlasın. Sözün sonunu getirmesini bekleyin. Yedinci maddede belirtilen önlemlerden yararlanılarak sözünü tamamlamasına olanak hazırlanabilir.
30.   Sözlü etkinliklere, özellikle sorulara yanıt vermesi gereken sözlü türündeki etkinliklerde sorularınızı önceden seçiniz ve çok kısa yanıtlanacak türden, örneğin “evet”, ”hayır”, ”var”, ”yok” gibi olmasına özen gösteriniz.
31.   Her türlü konuşma pekiştirme etkinliklerine sınıfta yer veriniz. Konuşma oyunları, kukla oyunları, yaşantı öyküleri, fıkra anlatma, dramatizasyon, vb. gibi etkinlikler yararlı olur.



KEKEMELİKTE OYUN TERAPİSİ:

Araçlı, araçsız tüm oyun terapileri yararlı olmaktadır. Uzman çocukla iyi ilişkiler kurar, çocuğa kendini sevdirirse ilk adımı başarılı olarak atmıştır. Herhangi bir oyuncakla ya da başka bir araçla oynamaya başlar. Uzman oynarken, kendi kendine yüksek sesle ve oyunla ilgili olarak konuşmaya başlar. Bu sırada uzman, çocuğun konuşmasındaki akıcılığın temelini yakalamaya çalışır. Akıcılığın temeli, çocuğun kekeme belirtisi göstermeden konuşabildiği konuşma hızıdır. Temel hız saplandıktan sonra uzman, konuşmayı yavaş yavaş hızlandırır. Çocukta hızlandırmasını ister. Çocuk kekeleme belirtisi göstermeye başlayınca, hemen hızlandırmayı durdurur. Yeniden temel hıza döner. Bir süre hızla konuştuktan sonra, yeniden hızlandırma girişiminde bulunur. Böylesi denemenin bir terapi seansında dört kez den fazla yapılması gerektiği söylenir.
Çocukla yapılacak çalışmalarda, onun gerginliğinin azaltılması, gevşetilip rahatlatılması önemli bir yer tutar.

KEKEMELİKTE EBEVEYN VE ÇOCUK İLİŞKİSİNİ DÜZENLEME:

Konuşmanın kazanılması, geliştirilmesi, pekiştirilmesi uygun konuşma ortamının varlığına sıkı sıkıya bağlıdır. Aile içi havanın hoş hale getirilmesi önemlidir. Evdekiler arasındaki geçimsizlik, sinirlilik halleri çabucacık çocuğa geçer. Bu durumlar çocuğun kekemeliğini artırır. Aile içindeki ve çevresindeki bütün konuşma engelleri kaldırılmalıdır. Konuşurken çocuğun susturulması; çocuk için, onun adına konuşulması; ona kolay konuşma yolu diye (yavaş konuş, derin nefes al, ne söyleyeceğini iyi düşün, vb. gibi) bazı önerilerde bulunma; tutulduğu zaman alay etme; konuşma standardını yüksek tutma; yanlış konuştuğunda ya da tutulduğunda cezalandırma; yorgun ve heyecanlı olduğu anlarda konuşmaya zorlama, yavaş konuştuğunda hızlı konuşmaya zorlama gibi ilk bakışta önemsiz görünen, fakat çocuğun konuşmasını engelli hale getiren ya da engelini artırarak geliştiren durumlar ortadan kaldırılmalıdır.

Çocuk konuşma olarak ve koşullarına sahip kılınmalıdır. Konuşmaya, öykü anlattırmaya, şiir okumaya özendirilme ve kendisine olanak tanınmalıdır. Ana baba, öğretmen ve diğer yetişkinler çocuğun kekemeliğine karşı duygusal tepkide bulunmamalı. Sabırlı ve anlayışlı olmalıdırlar. Çocuk kekelediğinde, ana baba konuşmanın sonuna kadar sabırla beklemelidir. Çocuk her durumda sözünü bitirme olanak ve şansına sahip olmalıdır. Bunu hissetmelidir. Çocuğun kekemelikle ilgili üzücü anılarını silmek, hiç değilse canlandırmamak için çaba harcanmalıdır. Çocuk kekelediğinde onun dikkatini başka yönlere çekmek bunun en kolay yollarından biridir.

KEKEMELİK VE ANNE-BABA KAYGISINI AZALTMAK

Çocuğunun kekelediğini sanıp telaşa kapılan ana babanın bu telaş ve kaygıdan kurtarılması çok önemlidir. Onlardaki bu telaş ve kaygı yenilmedikçe, çocuklarının bu kritik dönemi kekeme olmadan atlatabilmesi güç, hatta olanaksızdır. Tanıyı ustalıkla söyleyebilme ve kekemelikle konuşma gelişimi hakkında bilgi verme bu konuda oldukça yardımcı olmaktadır.

Tanı ana babaya ustalıkla söylenmelidir. Birinci dönem kekemeliği zaten bu kolaylığı kendiliğinden sağlar. Ana babaya şöyle söylenebilir: ”Evet, çocuğunuz kekeliyor. Fakat kekemeliği çok değişik. Daha doğrusu çok hafif. Biz buna birinci dönem kekemeliği diyoruz. Aslında bu, tam kekemelik sayılmaz. Konuşmasını daha akıcı hale getirmek için gerekli beceriyi kazandırmada çocuğunuza yardımcı olabiliriz. Zaten konuşması akranlarınkinden çok az farklı. Bu farkı daha da azaltabiliriz”.

Ana babaya konuşma gelişimi hakkında bilgi verilmelidir. Birçok ana baba, özellikle çocuğunda kekemelik olduğundan kuşkulananlar, çocuklarının konuşması üzerine çok düşerler. Düşerler, çünkü çoğunlukla konuşma gelişimi hakkında bilgi sahibi değillerdir ya da yanlış bilgiye sahiptirler. Çocuğun konuşması üzerine düşme bazen endişe ve telaşa kapılacak kadar fazla olur. Bu bakımdan ana babaya bazı temel bilgiler verilmelidir.
  • Her çocuğun kendine özgü konuşma gelişimi hızı vardır. Beden gelişimi çocuktan çocuğa ve aynı çocukta zamandan zamana değişik hızda olur. Konuşma gelişimi de beden gelişimi gibi değişik gelişme hızı gösterir. Bazı çocuğun konuşması akranlarından biraz yavaş gelişebilir. Ama bu, onun konuşması geç kalacak ya da geri demek değildir.
  • Konuşma gelişimini etkileyen bazı etmenler vardır. Çocuğun aile içindeki yeri ve sırası, cinsiyeti, zekası, ana babanın konuşma becerisi ve düzeyi gibi. Bunlar çocuğun kendi elinde olmayan hususlardır. Elinde olmayan bu etmenlerden çocuğu sorumlu tutmak yararsız ve yersizdir.
  • Dikkatli, soğukkanlı ve kararlı ana babalar telaşlı, heyecanlı ana babalardan daha çok yararlı olmaktadır çocukların konuşmasında.
  • Konuşma, konuşmadan hoşlanmadıkça kazanılamaz ve geliştirilemez. Öyleyse konuşmayı sevilir hale getirmek zorunludur. Bu da büyüklerin yapması gereken bir şeydir.
  • Çocuk konuşmadan önce ses çıkarmaktan hoşlanır hale getirmelidir. Bu da onun ses çıkardığı zamanlarda beğenilmesine ve özendirilmesine bağlıdır.
  • Akıcı konuşma bir anda oluşmaz. Zaman gerektirir. Zaman gerektiren her şey sabırlı olmayı gerektirir.